Idealny lektor Surowy autorytet czy dobry kumpel? „Co wam zadała?” „Nic,
mamy w domu obejrzeć
w telewizji jakiś film
po angielsku”. „Ale
wam dobrze. My mamy
w poniedziałek klasówkę
z nieregularnych –
będziemy pisać, a ona
w tym czasie będzie
sprawdzać nasze prace
domowe: 50 zdań ze
strony czynnej na
bierną”. Taka wymiana
zdań między uczniami
z grup czy klas
prowadzonych przez
różnych nauczycieli
zdarza się często. Który
z tych nauczycieli
postępuje lepiej?
Nauczyciela można określić mianem przewodnika
uczniów. Jego zadaniem jest organizowanie
pracy, motywowanie, służenie pomocą,
ocenianie i egzaminowanie. Nauczyciel musi
również nierzadko rozsądzać kwestie problemowe
swoich uczniów. Jego bardzo ważnym
zadaniem jest zainteresowanie uczestników zajęć
ich tematem oraz wzbudzenie chęci do nauki
i samodzielnej pracy. Nauczyciel nie powinien
się wtedy bezpośrednio angażować w wykonywanie
zadań, lecz obserwować uczniów, słuchać
ich i w razie potrzeby służyć wskazówką
bądź odpowiednio nakierować na właściwy tok
myślenia. To zadanie bycia przewodnikiem wymaga
od lektora przyjęcia określonej postawy.
Może się on jawić jako surowy autorytet lub jako
dobry kumpel. Te dwa style kierowania grupą
znajdują się na przeciwległych biegunach.
Każda z obu postaw ma wady i zalety, a także
każda z nich może sprzyjać lub przeszkadzać
w osiągnięciu wysokich wyników w nauce języka
obcego. Można też podjąć próbę wypracowania
nie idealnego, lecz możliwie najlepszego
modelu, który powinien przyjąć nauczyciel,
aby nauka słuchaczy przebiegała najefektywniej.
Aby jak najpełniej omówić ten problem,
odwołam się do własnego doświadczenia, które
zdobyłam najpierw jako słuchacz, a potem jako
lektor języka angielskiego.
Styl autorytarny
Nauczyciel przybierający pozę surowego autorytetu
reprezentuje styl autorytarny. Całkowicie
przejmuje ciężar planowania i wyznaczania
zadań uczniom. Często wydaje polecenia
i oczekuje ich solidnego wypełnienia. Lektor
reprezentujący typ autorytarny jest bardzo wymagający
i bezkompromisowy. Na zajęciach
prowadzonych przy użyciu takiej metody panuje
względy spokój oraz niemal nienaganna
dyscyplina. Uczniowie przyswajają wiedzę,
ale robią to pod presją lektora. W obawie
przed reprymendą uczą się na pamięć i nie starają
się zrozumieć materiału. Prowadzi to do
dobrych wyników w nauce, lecz kosztem zatracenia
chęci do niej. Uczniowie w pełni kierowani
przez nauczyciela nie widzą potrzeby
troski o własną edukację. Pozbawieni autonomii
uczą się mechanicznie. Taki styl kierowania
przyjmowany przez nauczyciela ma więcej wad
niż zalet. Osiąganie wysokich wyników w nauce
wiąże się często z zastraszaniem uczniów
i pozbawianiem ich samodzielności. Na postawę
autorytarną nauczyciel może sobie jednak
pozwolić w sytuacjach wyjątkowych, takich jak
zbliżający się egzamin.
Leseferyzm
Lektor może stać się także dobrym kumplem
swoich uczniów, przyjmując styl laissez-faire.
Jest to postawa będąca przeciwieństwem postawy
autorytarnej. W takim modelu nauczania
uczniowie cieszą się pełną swobodą, a nauczyciel
jest bezproblemowy. Luz towarzyszący lekcjom
prowadzi do tego, że często są one prowadzone
w języku ojczystym. Nauczyciel rzadko
poprawia uczniów, wskutek czego nie odczuwają
oni potrzeby posługiwania się językiem
obcym. Konsekwencją takiej postawy lektora
są niewielkie osiągnięcia uczniów albo ich
brak. Postęp w nauce jest zatem albo nieznaczny,
albo nie ma go wcale. Zdolny, a przy tym
silnie zmotywowany uczeń może, co prawda,
rozwijać się bez pomocy nauczyciela i osiągać
dobre wyniki w nauce, ale reszta grupy, która
potrzebuje motywacji ze strony lektora, nie
jest w stanie przyswajać sobie wiedzy ani czynić
postępów w nabywaniu umiejętności językowych.
Uczniowie często lekceważą własną
naukę, gdyż brakuje im wewnętrznej dyscypliny,
aby się uczyć. Taki sposób podejścia do
uczniów sprawdzi się jedynie w grupach silnie
zmotywowanych, zdolnych i odpowiedzialnych
za własną naukę. Podczas mojej edukacji zdarzyło
mi się mieć zajęcia z „dobrym kumplem”.
Pamiętam, że musiałam wtedy pracować w domu
ze zdwojoną siłą. Osiągnęłam dobre wyniki
w nauce, ale inni, którzy potrzebowali motywacji
ze strony lektora, mieli coraz większe trudności
i zostawali w tyle.
Złoty środek
Jaki zatem powinien być lektor, aby swoją postawą
motywował uczniów oraz podnosił poziom
ich wiedzy i umiejętności? Wydaje się,
że potrzebne będzie znalezienie złotego środka,
czyli połączenie kilku rodzajów zachowania
nauczyciela. Nauczyciel powinien zyskać
sobie autorytet poprzez współpracę z uczniami
i włączanie ich w podejmowanie decyzji dotyczących
nauki. Powinien pytać uczestników zajęć
o ich zdanie w danych kwestiach i wspólnie
z nimi dochodzić do rozwiązania zadowalającego
obie strony. Postępując w ten sposób, nauczyciel
zyskuje szacunek i zaufanie uczniów.
Ponadto gdy obie strony na bieżąco poznają
swoje oczekiwania, atmosfera w klasie staje
się przyjazna. Hanna Komorowska w Metodyce
nauczania języków obcych nazywa taki typ zachowania
nauczyciela konsultacyjnym. Ważne
jest to, że nie każde rozwiązanie zaproponowane
przez uczniów zostaje przyjęte przez nauczyciela.
Ma on prawo odrzucić propozycję grupy,
wyjaśniając motywy swojej decyzji.
Dobrze jest również, gdy nauczyciel już
na samym początku zajęć wyznaczy cele swoim
uczniom, tzn. powie, czego oczekuje, co należy zrealizować obowiązkowo, a co mieści się
w zakresie zadań nadobowiązkowych. Jednak
to uczniowie zdecydują, jak zrealizować zadania,
ile czasu poświęcić na ich wykonanie oraz
w jakiej kolejności to nastąpi. Dzięki takiemu
postępowaniu na ucznia spada odpowiedzialność
za jego rozwój. W ten sposób uczy się on
podejmowania decyzji i staje się samodzielny,
a to prowadzi do wzrostu jego niezależności.
Nauczyciel może na przykład poinformować
uczniów, że mają 6 godzin na opanowanie czasów
przyszłych. Uczniowie wraz z nim decydują,
w jakiej kolejności będą realizować materiał
oraz w jaki sposób zostaną sprawdzeni z przyswojonej
wiedzy (jeden test na koniec zagadnienia
czy kilka kartkówek na bieżąco). Wówczas
obie strony są zaangażowane w proces
uczenia – rozmawiają ze sobą, prowadzą negocjacje,
dochodząc tą drogą do rozwiązania, które
jest wynikiem współpracy.
Idealne połączenie
Jak podpowiada moje doświadczenie, idealny
nauczyciel powinien mieć cechy zarówno wykładowcy
autorytarnego, jak i dobrego kumpla.
Powinien jasno określać swoje wymagania, być
wymagającym i konsekwentnym. Równie ważne
jest jednak, aby pozwalał uczniowi uczestniczyć
w procesie jego edukacji, dopuszczał go
do głosu w ważnych kwestiach i liczył się z jego
zdaniem. Nie mam wcale na myśli spoufalania
się, ale zdrowe relacje interpersonalne.
Nauczyciel przede wszystkim powinien dobrze
znać swoich uczniów i tworzyć atmosferę
współpracy i zrozumienia w grupie. Typ dobrego
kumpla to taki nauczyciel, któremu uczeń
nie boi się zadać pytania ani w razie trudności
lub wątpliwości nie obawia się zwrócić do niego
z prośbą o pomoc. W moim przekonaniu idealny
lektor motywuje uczniów do nauki języka
swoją postawą, z jednej strony wymagającą,
z drugiej dającą im sporą autonomię, poprzez to
ucząc uczestników zajęć odpowiedzialności za
własną edukację. Dobry lektor powinien zwracać
się do swoich uczniów z życzliwością, starać
się ich zrozumieć i wspierać. Powinien być
również pogodny oraz chwalić ucznia, gdy odnosi
on sukcesy. Jest to bardzo istotne, gdyż
przyczynia się do wzrostu motywacji u słuchaczy.
Zdolności interakcyjne nauczyciela przejawiają
się w dyskrecji. Dobrzy nauczyciele są
sprawiedliwi, jednakowo oceniają uczniów słabych
i bardzo zdolnych. Dając każdemu się wypowiedzieć,
nie dopuszczają do pojawienia się
niezdrowej rywalizacji w grupie.
Idealny lektor prawidłowo organizuje naukę,
urozmaica zajęcia różnorodnymi ćwiczeniami
i dynamicznie je prowadzi. Umiejętnie
poprawia błędy popełniane przez słuchaczy,
a także zachęca ich do pracy własnej. Dobry nauczyciel
nie tylko doskonale zna język, którego
uczy, ale również interesuje się kulturą danego
kraju oraz czyta książki i gazety w tym języku.
Nie tylko uczy swoich słuchaczy i stawia im wymagania,
lecz także sam doskonali swoje umiejętności
i wzbogaca wiedzę. Liczy się też doświadczenie,
które da nauczycielowi pewność
siebie i umiejętność prawidłowego reagowania
w różnych sytuacjach. Ono jednak przychodzi
z czasem. Dobry nauczyciel zapewnia uczniom
stały kontakt z językiem obcym, zachęca ich do
samodzielnej pracy i aktywnego uczestniczenia
w lekcji. Wyposaża swoich słuchaczy w materiały
dodatkowe, tym samym pozwalając sobie
na odstępstwa od podręcznika, gdy uzna to za
wskazane. Wykorzystuje różne metody nauczania,
sprawiając, że zajęcia są ciekawe.
Na koniec warto jeszcze raz powtórzyć:
- Idealny lektor łączy w sobie cechy autorytarnego
nauczyciela i dobrego kumpla.
- Stara
się poznać swoich słuchaczy.
- Na bieżąco
sprawdza ich wiedzę.
- Dba o utrwalenie materiału.
- Motywuje do nauki.
- Mobilizuje
do pracy poprzez regularne sprawdzanie wiadomości.
- Stara się uświadomić uczniom, że
uczą się dla siebie, a on jest po to, aby im naukę
ułatwić i wskazać istotne kwestie.
Magdalena Bajor
| | Pozostałe artykuły:
Jak osiągnąć sukces?
 Kiedy zacząć naukę
 Alicia Hovinga
 Lekcje z nejtiwem
 Polskie dzieci w angielskiej szkole
 więcej...

|